Իլհամ Ալիևն արդեն պաշտոնապես ազդարարել է առաջիկա կործանարար պատերազմի մասին, նրա հայաստանյան դրածոն՝ հաստատել։ Այս իրավիճակում մեր հանրության ողջամիտ մասը, բնական է, իշխանախմբից որևէ ակնկալիք չունի, այդ ակնկալիքը բացառապես ընդդիմությունից է։
Ի՞նչ պահանջես մի քանի տասնյակ ՔՊ-ական կամակատար երեսփոխանից, որոնք պարտությունից հետո ԱԺ-ում քանիցս հոտնկայս ծափահարել են իրենց առաջնորդին՝ այդպիսով անարգելով զոհերի հիշատակն ու իրենց իսկ ընդարձակած Եռաբլուրը։ Երկրի թիվ մեկ քաղաքական ամբիոնն աղտեղությամբ է լցվել այդ նողկալի ծափահարություններից հետո, և դրանց հետքն առայսօր մաքրված չէ։ Թերևս, անգամ Միլի Մեջլիսում Ալիևին այդպես չէին ծափահարի, քանի որ Ադրբեջանն էլ իր հերթին հազարավոր զոհեր ունի։
Ինչ վերաբերում է ընդդիմությանը, պայքարի ավանդական գործիքները, այն է՝ մի քանի տասնյակ մանդատները, այլևս ոչինչ չեն որոշում. խնդիրը պետության լինելիությունն է, այն պահելու կամ մեկընդմիշտ կորցնելու ճակատագրական երկընտրանքը, հետևաբար՝ միջոցներն էլ պիտի անհամաչափ և հարկ եղած դեպքում՝ նույնիսկ ծայրահեղ լինեն։ Հայոց պատմության դասագրքերից շատերիս ծանոթ սցենարի հերթական խաղարկումն է սա՝ հար և նման Անիի Բագրատունյաց հարստության, Կիլիկյան Հայաստանի կամ Առաջին հանրապետության ողբերգական կործանմանը, մնում է հասկանալ՝ ո՞վ հանձն կառնի կանխելու այս աղետաբեր ընթացքը։
Հայրենիքի փրկության, ապա Դիմադրության շարժումներն արել են իրենց գործը՝ արթնացման ալիք են սփռել Հայաստանով և Սփյուռքով մեկ, և դրա ազդեցությունը դեռևս չի անցել, մնում է այն կապիտալիզացնել։ Ապագա ցասման ալիքը պետք է առաջ անցնի «դավաճան», «հողատու» և նման այլ որակումների նեղմիտ ընկալումից՝ իշխանափոխության արագացված գործողությունները համադրելով այլընտրանքային ապագայի մոտեցումների հրապարակայնացման հետ։ Նրա թելադրած օրակարգը պետք է խլացնի Փաշինյանի ցանկացած ելույթ-արդարացում ԱԺ-ի ամբիոնից կամ կառավարության նիստին։ Փողոցային շարժման և վերջին հանրահավաքների սակավամարդությունը բնավ չի նշանակում, թե հանրության մեծամասնությունն աջակցում է այս վարչախմբին։ Խնդիրն իրական այլընտրանքի ձևակերպման մեջ է, որի բացակայությունն էլ հիմք է դառնում բողոքավոր ընտրազանգվածի՝ հարթակային որևէ գործչի չվստահելու պատրվակով փողոց դուրս չգալուն։
Մարդկանց անհուսության մղող մտայնության հիմքն այն է, որ հիմա այլևս որևէ բան հնարավոր չէ փոխել կամ փրկել։ Ո՞րն է այն համբերատար քաղաքական ուժը, որն անհոգնել կբացատրի ռազմավարական դաշնակցի հետ չորսուկես տարի շարունակ հետևողականորեն խաթարված հարաբերությունների ամբողջ վտանգը, կառաջարկի այն շտկելու ձևն ու դրանից ստացվելիք երկարաժամկետ օգուտը։ Դրան զուգահեռ՝ պատմական ակնարկներով կապացուցի, թե ինչ է լինում ամեն անգամ, երբ պաշտոնական կամ մտավորական շրջանակները հայ ժողովրդին Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ բարիդրացիություն և բարեկամություն են քարոզում, փոխանակ նրանց իբրև թշնամի ներկայացնելու և պայքարի կոչելու։
Րաֆֆու հրապարակախոսությունը կամ Դաշտենցի վեպերը կարդացած ցանկացած դպրոցական կամ ուսանող գիտե, որ թյուրքական տարրը Հայկական լեռնաշխարհում երբևէ չի հրաժարվելու այստեղի բնիկ տարրին՝ հայ ժողովրդին հայրենազրկելու և վերջնականապես ցեղասպանելու մտքից։ Հայ-թուրքական և հայ-ադրբեջանական սահմանները դեռևս չբացված՝ թյուրքական տարրն այստեղ արդեն կապիտալ է ձեռք գցում։ Կարելի է միայն ենթադրել, թե ինչ է կատարվելու դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումից և սահմանների բացումից հետո։
Ռուսական ներկայության դեմ հինգերորդ շարասյան վայնասունն ի վերջո պսակվելու է ռուսական ռազմական տարրը թուրքականով փոխարինելով, երրորդ տարբերակ չկա։ Հայկական բանակը, ցավոք, իր վատագույն օրերն է ապրում և բնավ ի զորու չէ ապահովելու հայկական պետության ինքնիշխանությունը՝ առանց դաշնակցի զինական ներկայության։ Հանրային միտքը դեռևս սպասում է հասարակական-քաղաքական այն ուժին, որն այս ամենն իբրև անհետաձգելի օրակարգ ներկայացնելով՝ իշխանափոխության հայտ կներկայացնի։
Դավիթ Սարգսյան