Արդեն մեկուկես տարի է՝ 2021-ի արտահերթից ի վեր, Հայաստանի իմիջի շուրջ ձևավորվել է ներքին և արտաքին ցավալի քաղաքական կոնսենսուս։ Ներքին ընկալումն այն է, որ այս վարչախումբը որևէ գնով չի հեռանալու՝ լավ հասկանալով, որ իշխանազրկումը նաև ազատազրկում է նշանակելու։ 

Միջազգային հանրության աչքերում էլ՝ հայ ժողովուրդը Փաշինյանի վերարտադրությամբ հաստատեց, որ ուզում է իրեն տեսնել պարտված ու գետնատարած վիճակում, համաձայն է Արցախի օտարմանը, Շուշիի կորստին, Հայաստանի ձևախեղմանը։ Նոյեմբերի 9-ից ավելի ամոթալի՝ 2021-ի արտահերթին վարչախմբի վերարտադրությամբ հայ ժողովուրդը սեփական ձեռամբ ոչ միայն պետականազրկման, այլև ազգային ինքնության կորստի և աշխարհում որպես ազգ նսեմանալու դուռը բացեց։

Իրականում ներքաղաքական ճգնաժամը 2021-ի ընտրությունից հետո ոչ միայն չի հանգուցալուծվել, այլև ավելի է խորացել։ Գաղափարական, արժեհամակարգային ընտրությունը պետականահանձնման և հակադիր ճամբարի միջև այսօր առավել արդիական է, քան անգամ մեկուկես տարի առաջ, և եթե այդ ճամբարն առաջնորդելու լուրջ հայտ ներկայացվի, վստահաբար հանրային կոնսոլիդացիան շատ ավելի ծանրակշիռ կլինի։ Համաշխարհային պատմության համար բացառիկ երևույթ է, երբ սեփական պարտության համար առաջնորդի կողմից մեղադրվել են գրեթե բոլորը՝ «նախկինները», բանակը, գեներալիտետը, ռուսները, և միայն ինքն է, որ բյուրեղյա մաքրությամբ՝ ոչնչում մեղավոր չէ, թեև պատերազմից առաջ կոչ էր անում չկասկածել իր զորավարական ունակությունների վրա։ Պոտենցիալ «մեղադրյալների» ներքին համախմբման դեպքում որևէ իշխանություն վստահաբար չի կարող երկարաձգել իր գոյությունը։

Պետության լռելյայն հանձնմանը մեղսակից ցանկացած ոք՝ ՔՊ-ական պատգամավորներից մինչև ծառայամիտ ու հարմարվողական արվեստագետներ, անձնական մեղքի գիտակցում ունե՞ն։ Ինչպե՞ս, ի՞նչ խղճով են նրանք ապրելու հետո, երբ նույնիսկ մինչ այդ էլ ապրելու և առավել ևս հանրայնորեն ինքնադրսևորվելու իրավունք չէին վաստակել։ Նրանք երեխաներ են դաստիարակելու իրենց արժեքներո՞վ։ Իշխանափոխությունից հետո բարոյականության և պարկեշտության կարմիր գծերը գոնե մասնակիորեն վերականգնվելու են։ Այդ դեպքում ի՞նչ է անելու ՔՊ-ական վերնախավը, երբ նույնիսկ կուսակցական համագումարում Փաշինյանի հայադավ ելույթներին հոտնկայս ծափահարելու «հաճույքից» կզրկվի։

Էլիտաների տոտալ դավաճանության այս հանգերգում ո՞վ է մեղավոր, որ հայ հանրությունը դեռևս շարունակում է հանդուրժել Նիկոլ Փաշինյանին։ Կա՞ մի անառարկելի հեղինակություն, հասարակական գործիչ, մտավորական, որը, ինչպես արցախյան շարժման տարիներին, կկարևորի Արցախի գոյապահպանումը հայ ժողովրդի և հայկական պետության համար, կմերկացնի սուտ առաջնորդին, հիմնովին կբացահայտի, կապացուցի, թե նա այնքան է ատում հայ ժողովրդին ու Հայաստանը, որ ոչ մի գնով հրաժարական չի տալիս, միաժամանակ՝ կցուցանի ազգասեր և սկզբունքային այն գործչին կամ գործիչներին, որոնք Փաշինյանի հեռացումից հետո ունակ են ղեկավարելու երկիրը։

Կորուսյալ Շուշիում երբևէ եղած ցանկացած հայ գիտե, որ հայկական զույգ պետություններում դա միակ քաղաքն էր, որտեղից հնարավոր էր հաղորդակցվել Տիեզերքին, ոտքի տակ զգալ ամբողջ Արցախն ու անգամ Հարավային Կովկասը։ Եվ այս ֆոնին՝ անընդունելիորեն լուռ են այն բոլոր արվեստագետները, որոնք ժամանակին ցուցահանդեսներ ու փառատոններ էին կազմակերպում հայկական Շուշիում, հանդես գալիս բերդաքաղաքի վերակառուցման մասին հոլովակներում։ Եթե նույնիսկ նրանք չեն հասկանում, թե ինչ ենք կորցրել, ավելի ճիշտ՝ քաջություն չունեն ընդունելու եղածը, ի՞նչ պահանջես միջին վիճակագրական, բյուջետային աշխատող քաղաքացուց։ 

Հայ հանրությունը հուսաբեկ սպասումով այն անբեկանելի հեղինակության, պայմանական Վազգեն Վեհափառի կամ Վիկտոր Համբարձումյանի փնտրտուքի մեջ է, որն անտեսելով մասնավոր շահը և օգտագործելով անձնական վարկանիշը՝ հեղափոխություն կանի, նախ, մտային դաշտում, որից հետո քաղաքական փոփոխությունն ընդամենը «տեխնիկայի հարց» է։ 

Դավիթ Սարգսյան