Հայտնի չէ, թե Սոչիում այսօրվա Պուտին-Փաշինյան-Ալիեւ եռակողմ հանդիպումն ինչ օրակարգի շուրջ է, փաստաթուղթ լինելո՞ւ է, թե ոչ, Արցախի հարցը Հայաստանի ղեկավարը Ադրբեջանի նախագահի ներկայությամբ կբարձրացնի, թե ոչ։ 

MediaHub-ի հետ զրույցում քաղաքագետ Արթուր Ղազարյանը կարծիք հայտնեց՝ այս հանդիպման արդյունքում Վլադիմիր Պուտինը փորձելու է հասնել խաղաղության պայմանագրի այսպես կոչված վաշինգտոնյան տարբերակի չեզոքացմանը, որը չի բխում ոչ՛ Ռուսաստանի, ո՛չ Հայաստանի շահերից։ 

«Եթե հավաստի են այն  տեղեկությունները, որ վաշինգտոնյան տարբերակում Արցախը պետք է մնա Ադրբեջանի կազմում, բնականաբար արվելու է ամեն ինչ, որ այդ տարբերակը չեզոքացվի։ Իսկ եթե այս հանդիպման ընթացքում նոր համաձայնագիր կամ փաստաթուղթ ի հայտ գա, ապա ադրբեջանական կողմը փորձելու է այնպես անել, որ Ադրբեջանի կազմում Արցախի հարցը ֆիքսվի, իսկ եթե ոչ, ապա Արցախի հարցին անդրադարձ չլինի»,-մեկնաբանեց Ղազարյանը։

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինն էր «Վալդայ» միջազգային ակումբի ֆորումի ժամանակ հայտարարել, որ Հայաստանին առաջարկվող Վաշինգտոնի տարբերակը ենթադրում է Ղարաբաղի ինքնիշխանության ճանաչում Ադրբեջանի կազմում։ Ռուսաստանի ղեկավարը միաժամանակ նշել է, որ իրենք Հայաստանին առաջարկել են վերադարձնել 5 շրջան, սակայն Հայաստանի ղեկավարությունը գնացել է իր ճանապարհով։ Թե ի՞նչ է նախատեսված ռուսական տարբերակով՝ Վլադիմիր Պուտինը փակագծեր չբացեց, նշեց միայն, որ եթե Հայաստանի ժողովուրդն ու իշխանությունը որոշեն, որ Ղարաբաղն ունի առանձնահատկություններ եւ պետք է պայմանագրում դա հաշվի առնել, ապա Մոսկվան կընդունի՝ պայմանավորվելով նաեւ Ադրբեջանի հետ։ 
Այսպես կոչված «վաշինգտոնյան» տարբերակին անդրադարձել է նաեւ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի պաշտոնական ներկայացուցիչ Նեդ Փրայսը, պատասխանելով ադրբեջանական «Թուրան» գործակալության Վաշինգտոնի թղթակցի հարցին՝ գոյություն ունի՞ հայ – ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման ամերիկյան նախագիծ, թե՞ ոչ։ Փրայսը ընդգծել է, որ Միացյալ Նահանգները 1991 թվականից ի վեր միանշանակորեն աջակցում է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ինքնիշխանությանն ու անկախությանը եւ հավելել, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի որոշումն է՝ հարցը Ռուսաստանի՞ն, թե՞ Արեւմուտքին կվստահեն՝ այսպիսով ո՛չ հերքելով, ո՛չ էլ հաստատելով նախագծի գոյությունը։

«Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության համագումարում Փաշինյանը հաստատեց, որ կա Արցախի հարցի կարգավորման երկու՝ ռուսաստանյան ու արեւմտյան ընկալում։ Փաշինյանը ՔՊ-ականների հետ հանդիպամանը նաեւ հայտարարեց, թե պատրաստ է Սոչիում ստորագրել փաստաթուղթ, որով կերկարաձգվի ռուս խաղաղապահների ներկայությունն Արցախում՝ 10-20 տարով։ 

Քաղաքագետի կարծիքով՝ Սոչիում այսօր որեւէ փաստաթուղթ չի ստորագրվելու, քննարկվելու են դելիմիտացիայի եւ դեմարկացիայի, հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հարցերը։ 

«Չեմ կարծում, որ երկու կողմերի հետ Ռուսաստանը ինչ-որ փաստաթուղթ է համաձայնեցրել։ Կարծում եմ, որ այսօր առաջնային վերջին օրերի ընդհանուր իրավիճակի գնահատականը կտրվի՝ ռուսական կողմից»,-նշեց նա:

Սեպտեմբերի 30-ին Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում Փաշինյանն ուղիղ տեքստով հայտարարեց, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագիրը պետք է առանձնացնել Ղարաբաղի հարցից եւ որ Արցախի հարցի շահառուն պետք է լինի Արցախի իշխանությունը։ Վլադիմիր Պուտինի՝ վաշինգտոնյան եւ ռուսական տարբերակների մասին հայտարարությունից հետո Նիկոլ Փաշինյանը, արձագանքելով Ռուսաստանի Դաշնության ղեկավարին, ասաց, որ համաձայնություն է տվել ռուսական կողմի բազային առաջարկներին։ 

«Հայաստանը սեպտեմբերի սկզբին տվել է իր համաձայնությունը` աշխատել  Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև միջազգային հարաբերությունների հաստատման վերաբերյալ Ռուսաստանի ներկայացրած հիմնական սկզբունքների վրա և պատրաստ է դա հաստատել Սոչիում»,-թվիթերում գրել էր Փաշինյանը՝ հույս է հայտնելով, որ Ռուսաստանը կպաշտպանի իր առաջարկները: 

Փաշինյանի վերը նշված հայտարարությունները խոսում են այն մասին, որ վերջինս հակված է, այսպես կոչված, ռուսական տարբերակին։ Քաղաքագետի խոսքով՝ Փաշինյանը քաջ գիտակցում է, որ ամերիկյան տարբերակը ոչ միայն Արցախից, այլեւ արցախահայությունից հրաժարվել եւ նրանց բախտի քմահաճույքին թողնելու առաջարկ է։ 
«Արցախահայության գոյությունը, նրանց ներկայությունը Արցախում շատ լուրջ հարցականի տակ էր դրվում արեւմտյան տարբերակով։ Այդ փաստաթղթի արդյունքում լինելու են կործանարար հետեւանքներ։ Փաշինյանը գուցե գիտակցել ու ժամանակին հետ է կանգնել արեւմտյան տարբերակից։ Ռուսաստանի նախագահի մակարդակով փաստաթղթերի տարբերության մասին խոսելը  լայն արձագանք գտավ ու արցախահայությանը հավաքեց նախագահական նստավայրում։ Հանրահավաքի ժամանակ հնչող մեսիջները պետք է ինչ-որ առումով Փաշինյանին մտորելու տեղիք տան։ Կարծում եմ՝ այսօր այդ մեսիջներից ելնելով է բանակցությունների սեղանին նստելու»,-ընդգծեց նա։ 

Անդրադառնալով նոյեմբերի 5-ի «Դիմադրություն» շարժման կազմակերպած հանրահավաքի կարեւորությանը, քաղաքագետը նկատեց՝ այդ օրը կայանալիք հանրահավաքի օրակարգը կփոխվի կախված Սոչիում կայանալիք հանդիպումից։ 

«Այս հանրահավաքին ես չեմ կարող ասել, թե որքան մարդ կհավաքվի, բայց որ արդեն մարդկանց համբերության բաժակը լցվել է, դա պարզ է։ Նոյեմբերի 5-ի օրակարգը կփոխվի կախված այսօրվա հանդիպումից, այսինքն՝ այդ հանրահավաքի օրակարգը թելադրելու է Սոչիի հանդիպումը»,-եզրափակեց քաղաքագետը։

Լիա Սարգսյան